Του πρώην προέδρου του Χρηματιστηρίου Αθηνών Παναγιώτη Αλεξάκη, Σεπτέμβριος 2011.

Παναγιώτης Αλεξάκης


– Καθηγητής Οικονομικής των Επιχειρήσεων & Αγορών στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
– Διευθυντής του Κέντρου Μελετών και Εκπαίδευσης Χρηματοοικονομικής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
– Διοικητικό στέλεχος επιχειρήσεων και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
– Σύμβουλος του Χρηματιστηρίου Αξιών Κύπρου για θέματα Εταιρικής Διακυβέρνησης την περίοδο 2004 – 2007.
– Σύμβουλος Διοίκησης και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Επενδυτικής Τράπεζας της Ελλάδος την περίοδο 2004 – 2006.
– Πρόεδρος του Χρηματιστηρίου Αθηνών την περίοδο 2000 – 2004.
– Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος στην Ελληνικά Χρηματιστήρια Α.Ε. την περίοδο 2000 – 2004.
– Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς την περίοδο 2000 – 2004.
– Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος στο Χρηματιστήριο Παραγώγων Αθηνών την περίοδο 1998 – 2004.
– Μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών την περίοδο 1994 – 2004.

·  Η χρεοκοπία της Ελλάδας

Ποιοι είναι οι κυριότεροι λόγοι που οδήγησαν την Ελλάδα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας;

Σε ό,τι αφορά τους βασικούς παράγοντες, τους ξέρουμε και τους διαβάζουμε. Ας πούμε, το γεγονός ότι αυξήθηκε ο δανεισμός υπέρμετρα, που οφείλεται στα ελλείμματα του Δημοσίου, που οφείλονται –αν πάμε ένα βήμα πιο πέρα– στα θέματα της ανταγωνιστικότητας της χώρας. Αυτοί μπορούμε να πούμε είναι οι βασικοί, μεγάλοι παράγοντες. Αυτό σημαίνει ότι η πολιτική που ακολουθήθηκε, που εφαρμόστηκε έτσι ώστε να έχουμε ανάπτυξη, αλλά και οικονομική σταθερότητα, από τη μια πλευρά οδήγησε στην ανάπτυξη της χώρας, οδήγησε σε οικονομική σταθερότητα σε ορισμένες περιόδους, αλλά, γενικά, στην πορεία και μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτό δεν ήταν αρκετό. Έπρεπε να είμαστε ακόμα πιο πειθαρχημένοι σε ό,τι αφορά τους οικονομικούς στόχους και, ιδιαίτερα, σε αυτά που προβλέπει το πρόγραμμα οικονομικής σταθερότητας μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και για το δημοσιονομικό τομέα, και για το χρέος.

Με διαφορετικούς χειρισμούς και καλύτερη επικοινωνιακή πολιτική, θα μπορούσαμε να αποτρέψουμε την εκτίναξη των spread (σ.σ.: διαφορά επιτοκίων δανεισμού της Ελλάδας από τα αντίστοιχα της Γερμανίας) τον Απρίλιο του 2010, που ουσιαστικά μας απέκλεισε από τις αγορές;

Ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε εκείνη την εποχή σε μια συγκεκριμένη κατάσταση. Πιστεύω ότι αυτή η κατάσταση ήταν γνωστή διεθνώς. Απλά, ήθελε να δείξει το πόσο μεγάλο ήταν το πρόβλημα της χώρας μας. Οι αγορές κατευθύνονται από το τι συμβαίνει στην πραγματική οικονομία.

Ορισμένες πολιτικές δυνάμεις του Τόπου, αλλά και μία μειονότητα των αναλυτών, υποστήριξαν ότι θα ήταν πιο συμφέρουσα για την Ελλάδα μια εθελούσια αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους από την προσφυγή της στο μηχανισμό στήριξης το Μάιο του 2010. Με άλλα λόγια, θα ήταν προτιμότερο τότε να δηλώναμε ευθαρσώς ότι αδυνατούμε να ικανοποιήσουμε το σύνολο των υποχρεώσεών μας στους πιστωτές μας καλώντας τους σε διαπραγματεύσεις για το ακριβές ποσοστό αποπληρωμής. Συμμερίζεστε την άποψη αυτή;

Κοιτάξτε, δεν καταλαβαίνω της έννοια της εθελούσιας. Να πεις ότι εγώ αυτήν τη στιγμή δεν μπορώ να τηρήσω τις υποχρεώσεις μου; Μα δε δρας μόνος σου! Δρας στο πλαίσιο μιας ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης. Επομένως, οφείλεις να συζητήσεις με τους βασικούς εταίρους σου και μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο να πάρεις αποφάσεις. Άλλωστε, μια τέτοια απόφαση δεν έχει συνέπειες μόνο για την Ελλάδα. Όπως ξέρετε, η Ελλάδα ανήκει στην Ευρωζώνη και θα είχε και συνέπειες στο ευρώ και, γενικότερα, θα είχε πολύ μεγάλες αναταράξεις. Εντάξει, φαντάζομαι ότι κι αυτοί που το λένε, το λένε ως πράξη ευθύνης, αλλά νομίζω μεγαλύτερη πράξη ευθύνης είναι να βαδίζεις συντεταγμένα με αυτούς με τους οποίους συνεργάζεσαι.

·  Οι πολιτικές των Μνημονίων

Το ότι τα επιτόκια δανεισμού της Ελλάδας δεν αποκλιμακώθηκαν όπως προέβλεπε το αρχικό σχέδιο, αλλά κινούνται ακόμα σε δυσθεώρητα ύψη, δεν συνιστά μια μεγάλη αποτυχία του Μνημονίου;

Δεν περιμένει κανείς τα επιτόκια να αποκλιμακωθούν από τη μια στιγμή στην άλλη. Το Μνημόνιο δεν αποδείχθηκε επαρκές όπως συμφωνήθηκε στην αρχή. Απλά, διότι χρειάστηκε μεγαλύτερη περίοδος για υλοποιηθεί και, βεβαίως, υπάρχουν τα θέματα της ύφεσης. Διότι η χώρα μας εισήλθε στην κρίση όχι όπως οι άλλες χώρες. Εισήλθε σε μια περίοδο που τα προβλήματα ήταν πάρα πολλά. Όσο παραμένει ο κίνδυνος της χώρας, θα παραμένουν και τα επιτόκια υψηλά. 

Η βασικότερη κριτική στα μέτρα του Μνημονίου και του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος εντοπίζεται στην υπερφορολόγηση του ιδιωτικού τομέα και την έλλειψη αναπτυξιακής διάστασης των μέτρων. Με δεδομένους τους δημοσιονομικούς στόχους και τα χρονοδιαγράμματα που έχουν τεθεί για την επίτευξή τους, είναι δυνατό να μειωθούν οι φορολογικοί συντελεστές και αν ναι, τι αναπτυξιακά οφέλη μπορούμε να αναμένουμε από τη μείωσή τους;   

Σε αυτήν τη φάση που πρέπει να μαζέψεις και το τελευταίο ευρώ, είναι πολύ δύσκολο να το επιχειρήσεις. Αυτό παίρνει χρόνο, θέλει αρκετό χρονικό διάστημα. Στο μέλλον, αν φτιάξουν οι συνθήκες, να το κάνεις και να το έχεις στο πρόγραμμα. Αλλά, πάλι, για να φτιάξουν οι συνθήκες, πρέπει να πάρεις άλλα ποιοτικά μέτρα. Να προαχθεί η επιχειρηματικότητα. Να προχωρήσουν τα μέτρα όπως προχωρούν, συν την αύξηση της αποτελεσματικότητας του κράτους προς την επιχειρηματικότητα, προς τους επιχειρηματίες.

·  Οικονομική Ανάπτυξη

Ποιες διαρθρωτικές αλλαγές πρέπει να γίνουν ώστε η Ελλάδα να επανέλθει σταδιακά σε θετικούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης;

Χρειάζεται, πρώτον, σταθερότητα στα δημοσιονομικά ελλείμματα και στο χρέος, ώστε να μειωθούν τα επιτόκια. Γιατί όταν αυξάνονται τα επιτόκια, αυξάνονται οι χρηματοδοτικές ανάγκες των επιχειρήσεων με ιλιγγιώδη ρυθμό – αν κοιτάξετε την πρόβλεψη των χρηματοδοτικών αναγκών των επιχειρήσεων. Άρα, χρειάζεσαι ένα σταθερό χρηματοοικονομικό περιβάλλον. Χρειάζεσαι, όμως, κι όλη εκείνη την ευκαμψία στις αγορές, στην αγορά εργασίας, στην κινητικότητα των παραγωγικών συντελεστών, δηλαδή στο άνοιγμα, με λίγα λόγια, των οικονομικών δραστηριοτήτων και των επαγγελμάτων. Και, βεβαίως, η ιδιωτικοποίηση χρειάζεται. Δεν ενστερνίζομαι καθόλου αυτά που λέγονται περί χαμηλών τιμών των προς πώληση περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου.

Σε ποιους τομείς η Ελλάδα μπορεί να επιδείξει συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των υπόλοιπων οικονομιών ώστε η ανάπτυξη να μη βασιστεί πάλι σε εσωτερική κατανάλωση τροφοδοτούμενη από δανεισμό, αλλά σε εξαγωγές ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών;

Η Ελλάδα έχει πάρα πολλούς τομείς στους οποίους είναι ανταγωνιστική, απλά δεν έχουν αξιοποιηθεί. Ο τουριστικός και ο ενεργειακός. Ο ενεργειακός, όχι με την έννοια του πετρελαίου που λένε ότι θα βρούμε –μακάρι να βρούμε και θα βοηθήσει–, αλλά με την έννοια της αιολικής και ηλιακής ενέργειας. Πιστεύω ακράδαντα ότι αν αυτός ο στόχος είχε υιοθετηθεί ως βασικός αναπτυξιακός στόχος της χώρας, μαζί με τον τουρισμό, η χώρα μας θα ήταν σε μια πολύ καλύτερη μοίρα. Διότι, βεβαίως, ο τουριστικός τόπος προϋποθέτει πολλά πράγματα, προϋποθέτει υποδομή σε περιφερειακά αεροδρόμια. Τα μέρη που δεν έχουν αεροδρόμια και δεν μπορούν να πάνε οι τουρίστες, καταδικάζονται ως λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές.

Με δεδομένη την παρούσα έλλειψη ρευστότητας λόγω του αποκλεισμού της Ελλάδας από τις αγορές, τι μπορεί να γίνει σε αυτήν τη φάση ώστε να αμβλυνθεί η ύφεση που έχει ενσκήψει στην ελληνική οικονομία (σ.σ.: το 2010 το ελληνικό Α.Ε.Π. συρρικνώθηκε κατά 4,5%);

Αν μου ξεμπλοκάρεις μια επένδυση που έχει 8.000 μόνιμες θέσεις εργασίας, όπως για παράδειγμα είναι μία στην Κεντρική Ελλάδα, πρακτικά λύνεις το πρόβλημα απασχόλησης της Κεντρικής και Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας. Είναι ο μόνος τρόπος για να δεις θετική μεταβολή στο Α.Ε.Π.! Όχι χρήματα, όχι έργα σε δρόμους –που, βεβαίως, κι αυτά αποδίδουν, αλλά είναι μικρή η αποτελεσματικότητα τους–, όσο βοήθεια της επιχειρηματικότητας! Ο επιχειρηματίας έχει χρήματα. Είναι έτοιμος να μπει από τη μία στιγμή στην άλλη. Η επιχειρηματικότητα έχει κεφάλαια στις ανταγωνιστικές δραστηριότητες, στην ενέργεια και στον τουρισμό. Αρκεί να διευκολυνθεί ο επιχειρηματίας! Υπάρχουν αυτά που αποκαλώ εγώ αντικίνητρα στην επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα. Έχουμε ένα κράτος το οποίο είναι εν πολλοίς εχθρικό στον επιχειρηματία. Καθυστερεί τις επιχειρηματικές του αποφάσεις. Κι ενώ υπάρχουν δεκάδες επενδύσεων, πολύ σημαντικές, οι οποίες μπορούν να υλοποιηθούν και να αλλάξουν την αναπτυξιακή διάσταση της χώρας, δεν προχωρούν με τους ρυθμούς που πρέπει. Εγώ θεωρώ ότι αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ελλάδας! Η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα εδώ και πολλές δεκαετίες ταλαιπωρείται. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι η επιχειρηματικότητα δεν ενισχύεται, δεν υποστηρίζεται όπως πρέπει. Κι αν δε λειτουργήσει η επιχείρηση, δε θα λειτουργήσει κανείς! Δε θα λειτουργήσει η οικονομία! Άρα, για εμένα, έχει τεράστια σημασία η δημιουργία των ποιοτικών κινήτρων, όχι των ποσοτικών. Μην πάει το μυαλό σας στο να ενισχύσουμε τις επιχειρήσεις με επιχορηγήσεις. Οι επιχειρήσεις οι σωστές δε θέλουν επιχορηγήσεις. Θέλουν ένα καθαρό πλαίσιο κι ένα περιβάλλον που να διευκολύνει τις επενδυτικές τους πρωτοβουλίες. Υπάρχουν επιχειρήσεις που περιμένουν αδειοδοτήσεις για 6 χρόνια, για 7 χρόνια, για 10 χρόνια. Και μάλιστα, πολλά από αυτά τα κεφάλαια είναι κεφάλαια από το εξωτερικό. Οι ξένοι επενδυτές απογοητεύονται, φεύγουν. Υπάρχουν τέτοια παραδείγματα. Εκεί είναι το μεγάλο πρόβλημα της χώρας!

·  Δημόσιο Χρέος

Οι αποφάσεις για το ελληνικό χρέος στη Σύνοδο Κορυφής του Eurogroup την 21η Ιουλίου, το καθιστούν βιώσιμο; Σύμφωνα με εκτιμήσεις εμπειρογνωμόνων της Ευρωζώνης και των τραπεζών, με την εφαρμογή τους, αυτό θα μειωθεί κατά 25,1 δισεκατομμύρια ευρώ, ήτοι 12% του Α.Ε.Π...

Μας δίνει μια ανάσα. Αυτό, όμως, δε λέει τίποτα εάν δε λειτουργήσουμε σαν ανταγωνιστική οικονομία, σαν όλα αυτά που είπα προηγουμένως: άνοιγμα αγορών, ιδιωτικοποιήσεις, κινητικότητα παραγωγικών συντελεστών, μείωση των αντικινήτρων της επιχειρηματικότητας. Πρέπει, ταυτόχρονα, να γίνουν όλες οι αλλαγές. Δε φτάνουν μόνο τα χρηματοοικονομικά μέτρα. Πρέπει να γίνουν ουσιαστικά μέτρα.

Έχουμε δεσμευτεί στην υλοποίηση ενός προγράμματος αποκρατικοποιήσεων ύψους 50 δισεκατομμυρίων ευρώ έως το 2015, με στόχο τη ριζική μείωση του χρέους μας. Η καταβαράθρωση των χρηματιστηριακών τιμών των εισηγμένων δημοσίων επιχειρήσεων δε ναρκοθετεί το πρόγραμμα αυτό;

Όχι! Για εμένα, έπρεπε να είχαν γίνει χτες οι ιδιωτικοποιήσεις. Δε μετράει η τιμή που πουλάς. Αν μπορώ να σας το δώσω σχηματικά, η ιδιωτικοποίηση απαρτίζεται από πολλούς ομόκεντρους κύκλους. Δηλαδή, σκεφτείτε κύκλους, το μικρότερο, το μεγαλύτερο, που έχουν το ίδιο κέντρο. Το πιο μικρό έσοδο, ακόμα κι αν πουλήσεις στην καλύτερη τιμή, είναι το εισπρακτικό. Δηλαδή, αν πουλήσουμε ένα ακίνητο, ένα κομμάτι γης ή μια επιχείρηση, τα έσοδα που θα πάρει το κράτος –και που, βεβαίως, θα βοηθήσουν στην αποκλιμάκωση του χρέους, για λίγο όμως– είναι το first round effect, δηλαδή η επίδραση του πρώτου γύρου. Είναι το λιγότερο σημαντικό. Διότι, όταν εγώ ο ιδιώτης θα αποκτήσω την επιχείρηση, θα αποκτήσω το κομμάτι της γης, θα το αναπτύξω. Θα κάνω επενδύσεις, θα απασχολήσω κόσμο. Ο κόσμος που θα απασχοληθεί θα πάρει εισοδήματα. Θα βοηθηθεί κι ένας επόμενος κύκλος, όλων των επαγγελμάτων που συνδέονται με την επένδυση, των παραπέρα. Κανείς δεν έχει συλλάβει φαίνεται την πραγματική έννοια της ιδιωτικοποίησης. Ιδιωτικοποίηση είναι το πέραν του «πουλάω». Είναι το τι θα κάνω. Το κράτος, βεβαίως, να πουλήσει τώρα –ακόμα κι αν οι τιμές είναι χαμηλές–, αλλά να πει στον επιχειρηματία: «Έλα εδώ, σου το δίνω, τι θα κάνεις;». Εκεί πρέπει να θέσει τους όρους: «Τι θα επενδύσεις; Πού θα επενδύσεις; Πόσες θέσεις εργασίας θα δημιουργήσεις; Για πόσα χρόνια; Ποιο είναι το στρατηγικό σου πλάνο;». Γιατί η Γερμανία πουλούσε για ένα μάρκο τις επιχειρήσεις όταν έγινε η επανένωση; Τι τους έλεγε; «Πάρτε τις, λειτουργήστε τις, αναπτύξτε τις». Αυτή είναι η έννοια των ιδιωτικοποιήσεων! Όποιος λέει ότι είναι τα έσοδα από την ιδιωτικοποίηση, δεν ξέρει οικονομικά! Και το τονίζω αυτό με έμφαση! Όποιος λέει ότι η ιδιωτικοποίηση είναι μόνο τα έσοδα που εισπράττω όταν πουλάω ένα κομμάτι γης ή μια επιχείρηση κι αυτό είναι το μεγαλύτερο όφελος της πατρίδας μου, κάνει το μεγαλύτερο λάθος!

Λαμβάνοντας υπόψη τα γνωστά προβλήματα της ελληνικής γραφειοκρατίας και τα νομικά εμπόδια που θα εγερθούν, σε ποιο βαθμό είναι δυνατό να λάβει χώρα η αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου;

Σαφώς υπάρχουν του κόσμου τα εμπόδια και δεν έχουν ξεκαθαρίσει πολλά πράγματα. Γι’ αυτό χρειάζεται τεράστια δουλειά, για να ξεπεράσουμε τα εμπόδια. Την έλλειψη χωροθέτησης των δραστηριοτήτων, οι επιχειρηματίες τη φωνάζουν εδώ και δεκαετίες. Έχω ζήσει τον παλμό τους. Επενδύσεις που μπορούσαν να γίνουν και να δώσουν χιλιάδες θέσεις εργασίας σε όλη την πατρίδα μας, ακριβώς επειδή υπάρχουν τέτοια εμπόδια, αντικίνητρα, δεν προχωράνε. Το μεγάλο πρόβλημα της χώρας είναι τα αντικίνητρα.

Ποια περιουσιακά στοιχεία του Δημοσίου κρίνετε ότι πρέπει να τεθούν σε προτεραιότητα για πώληση ή εκχώρηση των δικαιωμάτων χρήσης τους σε ιδιώτες;

Υπάρχει αυτό το πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων, με το οποίο συμφωνώ απολύτως. Για περιφερειακά αεροδρόμια, για επιχειρήσεις, για λιμάνια, για ακίνητη περιουσία. Ό,τι μπορούμε! Είναι, δε, σημειωτέον και το σοσιαλιστικότερο μέτρο αυτό! Γιατί κάποιοι δεν καταλαβαίνουν! Έχουν τόσο πολύ διαστρεβλώσει την έννοια της ιδιωτικοποίησης και στο μυαλό του έλληνα πολίτη έχουν δημιουργήσει την αντίθετη εικόνα. Δεν καταλαβαίνουν ότι αν η χώρα δώσει για αξιοποίηση αυτά τα περιουσιακά στοιχεία, δε θα ζητήσει φόρους από το συνταξιούχο, από το χαμηλόμισθο. Και κάποιοι λένε: «Θα πουλήσουμε τα “φιλέτα”, τα “ασημικά”», και τέτοιες βλακείες. Αυτά δεν υπάρχουν! Είναι τελείως λανθασμένη άποψη! Όλα αυτά πρέπει να αξιοποιηθούν διότι έτσι θα ’ρθει ανάπτυξη και δε θα επιβληθούν βάρη στους πολίτες. Και, βεβαίως, αυτά είναι του κράτους. Διότι, αν το κράτος σου δώσει για 90 χρόνια μια περιοχή, δε σημαίνει ότι την πήρες εσύ δική σου. Αλλά, και να την πάρεις δική σου, πού θα την πας; Θα μεταφέρεις ένα κομμάτι γης από εδώ στη Μεγάλη Βρετανία ή στην Αμερική; Δυστυχώς, έχει γίνει “πλύση” εγκεφάλου στον κόσμο... Για εμένα, οι ιδιωτικοποιήσεις είναι το σοσιαλιστικότερο μέτρο!

·  Οι πολιτικές της Ευρωζώνης

Η ενίσχυση των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας εκτιμάτε ότι αρκεί για να αναχαιτίσει την κρίση χρέους στους κόλπους της Ευρωζώνης;

Σαφώς, βοηθάει, αλλά δεν υπάρχει υποκατάστατο στη σωστή οικονομική πολιτική των κρατών – μελών. Όσα λεφτά και να ’χεις, τα χάνεις αν δεν ακολουθείς σωστή πολιτική. Με λίγα λόγια, εφάρμοσε σωστή πολιτική και λεφτά πάντα θα υπάρχουν.

Πόσο πιθανή κρίνετε την υιοθέτηση της λύσης του ευρωομολόγου ώστε να υπάρξουν κοινά επιτόκια δανεισμού για όλα τα μέλη;

Είναι πιθανό να συμβεί. Κάποια στιγμή θα συμβεί, αλλά καταλαβαίνετε ότι θα συμβεί όταν θα πειστούν όλοι ότι αυτοί που έχουν το πρόβλημα θα το διορθώσουν και δε θα έχουν από πίσω το ευρωομόλογο, μόνο και μόνο για να κρατούν τα προβλήματά τους. Εκεί παίζεται το παιχνίδι!

Το Σύμφωνο για το Ευρώ και το αναθεωρημένο Σύμφωνο Σταθερότητας & Ανάπτυξης πιστεύετε ότι θα ενισχύσουν επαρκώς την οικονομική διακυβέρνηση της Ευρωζώνης;

Βεβαίως, την ενισχύουν. Εγώ θα ’θελα να δω –δεν ξέρω αν στα χρόνια μου θα τη δω, εύχομαι σ’ εσάς να τη δείτε– μια ομοσπονδιακή Ευρώπη.  Θα ήθελα να δω μια Ευρώπη που να έχει μια κυβέρνηση, ένα κοινοβούλιο, έναν υπουργό Οικονομικών. Γιατί όχι; Γι’ αυτό δε δουλεύαμε τόσα χρόνια; Γι’ αυτό δεν προχώρησαν όλες οι χώρες; Γιατί δεν το αξίζει αυτό η Ευρώπη; Ποιο είναι το πρόβλημα; Δεν πρέπει να επικρατεί ο άκρατος εθνικισμός. Η Ευρώπη είναι πλούσια από την κουλτούρα που έχει, από χίλια πράγματα. Αυτά θα αναπτυχθούν περισσότερο σε μια ενωμένη Ευρώπη. Μια ενωμένη Ευρώπη η οποία θα είναι πολλαπλώς χρήσιμη. Ειδικά για τη δική μας τη χώρα, την Ελλάδα, η οποία είναι και μόνη της. Δεν έχει άλλες συγγενικές χώρες και έχει όλα αυτά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει.

Πολλοί φοβούνται ότι το θεμελιώδες πρόβλημα λειτουργίας που απορρέει από τη διαφορά ανταγωνιστικότητας μεταξύ των χωρών του Βορρά και των χωρών του Νότου, δε θα αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Είναι ποτέ δυνατόν, στο μέλλον, να τεθούν όρια, εκτός από το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών των νότιων χωρών, στο πλεόνασμα του αντίστοιχου ισοζυγίου των βόρειων χωρών της Ευρωζώνης (όπως είχε προτείνει κάποτε ο John Maynard Keynes);

Οι Γερμανοί δεν μπορεί να μην το δεχτούν αν πειστούν ότι και οι ελλειμματικές χώρες δε θα έχουν μεγάλα ελλείμματα. Αλλά, αυτήν τη στιγμή, επειδή την πίεση την έχουν οι ελλειμματικές και όχι οι πλεονασματικές χώρες, καταλαβαίνετε ότι το βάρος πέφτει στις ελλειμματικές. Είναι μια στρατηγική που πρέπει να ακολουθηθεί στο μέλλον. Δεν υπάρχει αυτήν τη στιγμή στην Ευρώπη. Γιατί η Ευρώπη δεν έχει λειτουργήσει μέχρι τώρα σαν πραγματική νομισματική ένωση.

·  Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Σύστημα

Ποιες δομικές αλλαγές πρέπει να γίνουν στη λειτουργία του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος ώστε να τεθεί υπό έλεγχο η ανεξέλεγκτη και στρεβλή ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού τομέα και να περιοριστεί η επίδραση των αγορών στην καθημερινή μας ζωή;

Πρέπει να επιδιώξουμε αυτό που λέμε «χρηματοπιστωτική σταθερότητα». Αυτό έλειψε σε παγκόσμια κλίμακα. Δηλαδή, ο έλεγχος, η σωστή παρακολούθηση των χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων, η φορολόγηση όσων πρέπει να φορολογηθούν. Η μεγαλύτερη έμφαση από τις κεντρικές τράπεζες σε αυτόν το στόχο και όχι στο στόχο του πληθωρισμού. Έκαναν το στόχο της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας ένα υποπροϊόν, ένα παρεμφερές θέμα και συσκότισαν την ευθύνη τους γι’ αυτό. Πρέπει να αναδειχθεί αυτός ο στόχος σε παγκόσμια κλίμακα. Τώρα έχει γίνει με το G20, με το χρηματοπιστωτικό forum που έχει ιδρυθεί, αλλά θέλει πάρα πολύ δουλειά. Τρία και πέντε και δέκα χρόνια μέχρι να φτάσουμε στο ζητούμενο. Δεν είναι εύκολο πράγμα ο συντονισμός. Αλλά, εκεί πρέπει να πάμε.



Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «University Press» τον Σεπτέμβριο του 2011.